شیر گاوی نوشیدنی بسیار مغذی است که مصرف آن از سال ها قبل در بین مردم مرسوم است. در جهان، سه کشور امریکا، هند و چین در حال حاضر بزرگترین تولید کننده شیر می باشند که بسیاری از روش های نوین حمل و حتی ارائه محصولات لبنی جدید به بازار مصرف از همین کشورها انجام می شود.
حمل شیر خام در ایران
طبق گزارش مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران، تولید شیر خام در دامداری های صنعتی هر سال با میانگین رشد ۷ تا ۸ درصدی روبرو است .همچنین طبق گزارش مرکز آمار ایران، واحدهای صنعتی تولید شیر، در سال ۹۵ حدود ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تن و در سال ۹۶ نزدیک به ۵.۲ میلیون تن شیر خام تولید کردند. با این
میزان تولید شیر خام در کشور علاوه بر تامین نیاز داخل، یک میلیارد دلار محصولات لبنی صادر می شود. امسال با تغییرات نرخ ارز، انگیزه برای صادرات محصولات افزایش یافته و برخی کارخانجات لبنی به دنبال افزایش صادرات محصولات خود هستند .
در سال گذشته، کارخانجات لبنی ۶.۵ میلیون تن شیر خام تقاضا داشتند و امسال تقاضای نزدیک به ۸ میلیون تن را مطرح کرده اند. از حدود 7 میلیون تن شیر خام تولیدی در کشور، ۵ میلیون تن در واحدهای صنعتی تولید و تقریبا تمام آن توسط کارخانجات لبنی جذب می شود.۸۰ درصد شیر خام مورد نیاز کارخانجات لبنی کشور از طریق دامداری های صنعتی و ۲۰ درصد از واحدهای دامداری روستایی و عشایری تامین می شود
همچنین، مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران ایران با بیان این که ۱۲ خط تولید شیر خشک در ایران وجود دارد، تصریح کرد: این کارخانجات روزانه نزدیک به ۲۵۰۰ تن شیر خام دریافت می کنند. قیمت شیر خام مصوب دولت مربوط به شیر ۳.۲ درصد چربی، ۳ درصد پروتئین و بار میکروبی زیر یک میلیون است و چنانچه شیر تولید شده بار میکروبی کمتر داشته باشد و چربی آن بالای ۳.۲ درصد باشد، جایزه دارد و این جوایز به قیمت شیر خام اضافه می شود.
مصرف شیر خام پس از حمل آن
شیر به دو صورت مصرف می شود: اول به صورت مستقیم و بدون هیچگونه تغییر و دوم به صورت فرآورده های لبنی به صورت پنیر، ماست، کره، خامه، کشک و …. . نقل و انتقال شير باید با وسايط نقليه مجاز و يا ظروف مناسب بهداشتي به مراكز تحويل شير خام صورت پذيرد .
با توجه به حساسیت بالای شیر خام، حمل و نقل آن، همواره مورد توجه مسئولین غذایی و بهداشتی کشور بوده است.
شير جمع آوري شده از دامداري ها بايد درحداقل زمان ممكن پس از دوشش (ترجيحاً دو ساعت ) و در شرايط مناسب خنك و بهداشتي به مراكز جمع آوري و مراكز فرآوري مورد تاييد سازمان های ذیربط منتقل شوند .تولیدکنندگان محصولات لبنی در سطح کشور به صورت روزانه با حمل شیر خام سر و کار دارند و این امر با توجه به حساسیت شیر خام از طریق ارائه برنامه دقیق جهت حذب و حمل شیر میسر می شود.
حمل شیر خام، نقش مهمی را در تولید شیر خام ایفا کرده و نحوه حمل و نقل صحیح، عملکرد تولیدکنندگان را تحت تاثیر قرار می دهد. وسيله نقليه حمل ظروف شير بايد سرپوشيده و از نظر بهداشتي مورد تاييد سازمان دامپزشكي باشد .دامداری هایی که روزانه به تولید شیر خام می پردازند، با هماهنگی مالکین ناوگان حمل شیر می توانند
محصولات خود را پس از بررسی و آزمایشات لازم به کارخانه های تولید کننده محصولات لبنی ارسال نمایند. طبق دستورالعمل‌های اعلام شده از سوی دولت، حمل شیر خام به صورت کاملاً بهداشتی جهت کاهش بار میکروبی ضروری است. حمل ونقل شير از مراكز جمع آوري شير و يا دامداري هاي صنعتي منحصراً توسط وسايط نقليه مجاز و مورد تاييد سازمان امكان پذير مي باشد.
حمل شیر خام و استانداردهای حمل
طبق دستورالعمل سازمان دامپزشکی کشور، جنس تانكرحمل شير بايد داراي شرايط ذيل باشد :
- از جنس استيل ضد زنگ دو جداره وقابل شستشو و ضدعفوني باشد.
- مجهز به سيستم شستشو در محل (CIP=Cleaning In Place) باشد.
- قبل از بارگيري شير، تجهيزات و مخازن تانكر حمل شير بايد شستشو و ضد عفوني گردد .
- كليه لوازمي كه در محل توسط سيستم CIP قابل شستشو نمي باشد بايد به صورت دستي شستشو و ضدعفوني گردد.
- دماي شير در زمان بارگيري بايد بين 2 تا 4 درجه سانتي گراد و هنگام تحويل شير در مراكز جمع آوري و يا كارخانجات فرآوري حداكثر 8 درجه سانتي گراد باشد .
- نمونه برداري شير جهت انجام آزمايش هاي شير خام بايد برابر استانداردهاي نمونه برداري شير و توسط افراد ذيصلاح و مورد تاييد سازمان دامپزشكي انجام گيرد .
- كليه مراكز و كارخانجات فرآورده هاي لبني (كارگاه ، و كارخانجات غني سازي، توليد بستني، و ماست بندي و …) بايد شير مورد نياز واحد خود را از مراكز جمع آوري شير و يا دامداري هاي مجاز دريافت نمايند .
دستورالعمل سازمان دامپزشکی جهت حمل شیر خام
طبق دستورالعمل سازمان دامپزشکی کشور، ضوابط حمل ونقل شير خام به شرح ذیل است:
- حمل ونقل شير خام بايد بر اساس «دستور العمل كنترل بهداشتي ومقررات قرنطينه اي نقل وانتقال دام وفرآورده هاي خام دامي در داخل كشور » صورت گيرد.
- هويت تانكرها و وسايل حمل ونقل شير خام با استفاده از روش هاي مورد تاييد سازمان تعيين و درج مشخصات مربوطه در مجوزهاي حمل ونقل بهداشتي شير خام.
- كليه كارخانجات فرآوري شير موظفند براي شيرهاي دريافتي از خارج شهرستان گواهي حمل صادره از دامپزشكي شهرستان مبدا و براي شيرهاي دريافتي از داخل شهرستان گواهي حمل داخل شهرستاني ( صادره توسط مسئول فني دامداري يا مسئول فني مركز جمع آوري شير ) را دريافت نمايند .
- مسئول فني بهداشتي مركز جمع آوري شير تائيديه بهداشتي شيرهاي حمل شده به خارج استان را صادر مي نمايند تا به اداره دامپزشكي شهرستان جهت دريافت گواهي حمل ارائه شود .
- مسئولين فني بهداشتي مراكز جمع آوري شير موظف هستند براي كليه شيرهاي خروجي از مركز گواهي حمل بهداشتي را صادر نمايند تا براساس اين گواهي هاي بهداشتي، شبكه دامپزشكي شهرستان اقدام به صدور مجوز بهداشتي قرنطينه اي حمل ونقل بين استاني صادر نمايد .
حمل شیر خام شرکت کاله و گروه سولیکو
بنابراین حمل شیر خام با خودروهای دارای پروانه اشتغال به حمل بهداشتی معتبر در مراکز جمع آوری شیر و واحدهای پرورش گاو شیری انجام می شود.
اهمیت این مسئله تا آنجاست که حمل غیربهداشتی شیر با ناوگان بدون مجوز بهداشتی- قرنطینه ای غیرقانونی بوده و در صورت مشاهده چنین مواردی برخوردهای جدی از سوی مسئولین دولتی انجام خواهد پذیرفت.
حمل شیر خام توسط شرکت حمل و نقل شتابان شمال
در حال حاضر شرکت های محدودی در ایران وجود دارند که به صورت تخصصی کارهای مرتبط به حمل و نقل شیر خام را انجام دهند. شرکت حمل و نقل شتابان شمال روزانه نزدیک به 2000 تن شیر را از دامداری های سراسر کشور جمع آوری کرده و پس از حمل بهداشتی به کارخانجات گروه سولیکو-کاله تحویل می دهد.
این شرکت حمل و نقل، بزرگترین شرکت حمل شیر خام در کشور بوده و روزانه به سراسر ایران خودروهای تانکری خود جهت جمع آوری شیر مورد نیاز گروه سولیکو که معروف ترین برند لبنی آن کاله است، را اعزام می نماید.
حمل تانکری مواد غذایی
لازم به ذکر است علاوه بر این، شرکت حمل و نقل شتابان شمال با داشتن ناوگان های تانکری که فقط مواد غذایی را حمل می نمایند، سایر محصولات تانکری مانند خامه، آب پنیر و روغن خوراکی را نیز حمل می نماید.
خود جهت جمع آوری شیر مورد نیاز گروه سولیکو که معروف ترین برند لبنی آن کاله است، را اعزام می نماید. لازم به ذکر است علاوه بر این، شرکت حمل و نقل شتابان شمال با داشتن ناوگان های تانکری که فقط مواد غذایی را حمل می نمایند، سایر محصولات تانکری مانند خامه، آب پنیر و روغن خوراکی را نیز حمل می نماید.
رعایت زمانبندی، نگهداری دما در تمام طول مسیر حمل، رعایت مسائل بهداشتی در هنگام پر و خالی کردن تانکر شیر از جمله مواردی است که شرکت حمل و نقل شتابان شمال و رانندگان محترم آن همواره به آن توجه می کنند.
این شرکت با داشتن سیستم های کنترلی بر روی خودروهای خود به صورت آنلاین دما و وضعیت تانکرهای در حال حرکت را بررسی کرده و در صورت بروز هر گونه مشکل در کوتاه ترین زمان ممکن اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
